Soft starter motorun normal çalıştırılma aşamasında motora uygulanan farklı bir başlatma yöntemidir. Alternatif akımla çalışan motorlara eklenen ve motora eklendiğinde çalışmanın başlaması anında motora gelen fazla gerilimin ideal seviyeye getirilmesini sağlayan soft starterlar motora uygulanan gerilimin yavaş yavaş ve kademeli şekilde uygulanmasını sağlarlar. Bu çalışma şekli potansiyel tehlike oluşturan ani ve şiddetli güç patlamasının motor ve makineye zarar vermesini engelleyerek uygulanan gücün ideal seviyelerde iletilmesini sağlar.
Endüstri ve sanayi alanındaki çalışmalarda elektrik gücüyle çalışan motor sayısı oldukça fazladır. Bu motorların çalıştırılma ve durdurulma anlarında uygulanan yoğun güçten dolayı oluşan arızaların sayısı da bir hayli fazladır. Oluşan arızaları minimuma indirmek ve motor sağlığını uzun dönemde korumak adına yumuşak yol verici ürünleri geliştirilmiştir. Bu ürünlerle yapılan motor çalıştırma başlangıçlarında verim elde edilir.
Soft starterların asenkron (indüksiyon) motorlara yol verme şekli yarı iletken olan tristör güç anahtarlarıyla sağlanır. Bu anahtarlar sayesinde uygulanan yük ve tork miktarı azaltılarak motor performansı mikro işlemci tabanlı güç elektroniği sistemleriyle artırılır. Yumuşak yol vericiler sayesinde motorun çalışırken kalkışı ayarlanabilir ve çalışma normalden daha az miktarda akımla gerçekleşir.
Motor performansına verim açısından olumlu etkileri göz önüne alındığında soft starter nedir sorusu motor çalışma esnasında oluşan kalkış akımlarını azaltarak motor ve makinenin sağlığını korumak olarak cevaplanabilir. Bu ürünler motor çalıştırılma başlangıcında akımı azaltıp dengeli şekilde ileterek normal kalkışı sağlasa da motor durdurulma anında da kullanılır. Böylelikle dönüş momentlerinin de dengeli ve yavaş yavaş azaltılması ve aplikasyonun daha soft olarak yavaşlamasını sağlar.
Birçok tipik başlatmada motora aynı anda aynı güçte akım akışı sağlanırken yumuşak başlatmada daha düzenli ve doğrusal güç akımı sağlanır. Bu çalışma şekli motor devrelerindeki aşınmayı azaltarak çabuk kırılma ve erken yıpranma gibi durumların önüne geçer. Bazı soft starter modellerde başlangıç gerilimi ve motor çalışana kadar geçen süreyi ayarlama gibi özellikler de mevcuttur.
Elektrik Motorlarının Güvenilir Başlatılmasının Önemi
Soft starter kullanımı motorların ömrünü uzatmakla birlikte kullanımda güvenli bir çalışma ortamı sağlamaya da katkıda bulunur. Motorların güvenilir şekilde başlatılması aşağıda belirtilen katkıları sağlar:
- Güvenlik: Yumuşak yol vericilerle başlatılmayan bir motor şiddetli ani akımdan dolayı patlamalara neden olabilir. Bu durum çalışanların iş ortamını tehlikeli bir yere dönüştürür.
- Verimlilik: Motora ani ve şiddetli akım iletiminin engellenmesi aşınma ve yıpranmaları önleyerek motor veriminin artmasını sağlar.
- Motor ve ekipmanın korunması: Soft starter bağlantısı motor çalıştırılma anında şebeke gerilimi yüzde 30 ila yüzde 100 arasında kontrol eder. Kontrollü akım aşırı ısınmaların önüne geçerek motor ve ekipmanın uzun vadede daha dayanıklı olmasını sağlar.
- Yüksek başlangıç akımının elektrik ağına olumsuz etkileri: AC motorlar başlangıç aşamasında yüksek bir akım çekebilir. Soft starter kullanılmayan motorlarda bu durum elektrik ağında geçici de olsa gerilim düşüşü ve dalgalanmalara neden olabilir. Soft starterlar ani yüksek akım geçişini engelleyerek bu durumların önüne geçmeyi amaçlar.
- Motor ömrünü artırma: Yumuşak yol verici kullanımıyla ani şiddetli akımlardan kaynaklanan yıpranma ve aşınmalar engellenerek motor ömrünün uzaması sağlanır.
Yumuşak yol vericiler sık yol vermeye elverişli oldukları için kalkış anı boyunca akım ve momentte esnek ve kararlı kontrolün yapılmasını sağlarlar. Akım ve gerilim değiştirilmek istendiğinde ani değişimler olmadan değişimlerin yapılması sağlanır.
Motor Ömrünü Artırmak İçin Soft Starter Teknolojisinin Avantajları
Soft starterlar her motor için gerekli olmasa da ani başlatmanın sorun olabileceği konveyör bantlarında, güç dalgalanması riski barındıran pompa uygulamalarında ve fan sistemlerinde kullanımı oldukça faydalıdır. Soft starter teknolojisinin avantajları;
- Düşük Güç Dalgalanma Riski: Motoru çalıştırmak için gereken maksimum voltaj devrelere geldiğinde devrelerin aşırı yüklenmesinden kaynaklı olarak motorda güç dalgalanmaları yaşanabilir. Soft starter önemi güç dalgalanmalarına karşı oldukça etkilidir. Yumuşak yol verici kullanımıyla bütün güç ani ve tek seferde devrelere yollanmak yerine voltajın kademeli yükselmesi sağlanır.
- Enerji Kullanımını Azaltma: Tipik başlatmalarda motor maksimum miktarda enerjiyi anında harcamaya başlayarak çalışma süresi boyunca aynı miktarda yüksek enerji harcanır. Yumuşak yol vericiler sayesinde ihtiyaç duyulan enerji miktarı azaltılarak enerji kullanımında azalmaya katkı sağlanır.
- Olası Başlatma Potansiyelinde Artış: Motorlar başlangıç aşamasında yüksek miktarda enerji harcarlar. Bu durum motorun belirli bir süre sonra yüksek gücü kaldırmayacağı ve çalışmayacağı senaryolar oluşturabilir. Soft starter kullanımı bu durumun önüne geçerek motorun çalışmasında daha az enerji harcanmasını sağlar. Bu da motorun daha sık çalıştırılmasına katkıda bulunur.
- Hızlanma Süresinin Ayarlanabilmesi: Bütün soft starterlarda bu özellik bulunmasa da bazılarında mevcuttur. Ayarlanabilir hızlanma süresi motora güç vermek için ne kadar zaman harcanması gerektiğini sizin belirlemenizi sağlar. Bu kullanım motor çalıştırmalarında esneklik sağlar. Örneğin yıpranmış bir motoru açma süresini azaltabilir, daha yeni bir motorun açılma süresini kısaltabilirsiniz.
- Aşırı Isınma Riskini Azaltma: Motorlar çalıştırılırken büyük miktarda güç ve enerji gerektiği için bu güçlü akımlar enerji dalgalanmalarına neden olarak motorun aşırı ısınmasına neden olabilir. Aşırı ısınmalara karşı motorlar zarar görmeyecek şekilde dizayn edilse de bu durum ani ve geçici kapanmalara veya motorda kalıcı hasar oluşmasına neden olabilir.
Yumuşak yol vericiler tristör köprüsü kullanımıyla başlangıç geriliminin kademeli olarak artırılarak başlangıç akımının kontrol edilmesini sağlarlar. Bypas kontaktörüyle motorun şebekeye bağlanmasını sağlayan soft starterlar bu çalışma şekilleriyle aşırı ısınmanın önüne geçerek motorun ömrünü uzatma ve sistem koruması sağlarlar. Akım ve gerilimin ani ve kademeli olmayan şekillerde değişmesini engelleyerek değişimin kontrollü şekilde gerçekleşmesini sağlarlar. Yumuşak yol vericiler değişkenlik gösteren kalkış koşullarında da çalışarak stabil bir kullanım sunarlar.
