Motor koruma rölesi elektrik ile çalışmakta olan motorlar için gerilim dengesizliğini ortadan kaldırmak için görev yapmaktadır. Özellikle sanayi ve tesisler kapsamında elektrik enerjisiyle çalışmakta olan motorlar için gerilim dalgalanması büyük zararlar oluşturabilir. Gerilim dengesizliği meydana geldiğinde motor sargısında daha fazla akım çekilmekte ve aşırı ısı ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda ise motor bozulacağı gibi aynı zamanda işler de önemli ölçüde aksayabilecektir. Dolayısıyla motor koruma rölesinin görevi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Röle sayesinde gerilim dalgalanmasının istenmeyen sonuçları engellenebileceği gibi aynı zamanda sorunun büyümeden önlem alınması da mümkündür.
Motor koruma rölesinin çalışma sistemi oldukça basit ancak etkilidir. Motoru veya devreyi aşırı akımdan, gerilimden, dengesizlikten koruyan bu röle otomasyon uygulamalarının yanı sıra sınai alanlarda da sıklıkla kullanılmaktadır. Aynı zamanda motor kontrolü uygulamalarında da sıklıkla tercih edilmektedir. Çünkü sistemde meydana gelen istenmeyen durumları algılayarak işaret verme işlemlerini de gerçekleştirmektedir.
Söz konusu motor faz rölesi elektronik cihaz olarak kabul edilip çalışmasında stabil ve verimlilik sunar. Motorun gerilimden kaynaklı olarak arızalanmasını önlemek için özel şekilde birleştirilen farklı koruma özelliklerine sahip olan röle böylece makinelerin zarar görmesini engelleyerek iş akışının devam etmesini sağladığı gibi aynı zamanda personel yaralanmalarının da önüne geçebilmektedir.
Elektrikli Motorları Koruma Teknolojisi
Elektrik ile çalışan motorların korunması iş akışının devam etmesi, yaralanmalarının önlenmesi ve cihazların bozulmasını engellemek için önemlidir. Sınai alanda üç faz ile çalışmakta olan motorlar R-S-T fazları kapsamında herhangi birisinin gerilimi kesildiğinde ya da gerilim değerinde düşüş meydana geldiğinde motorun çalışmasını durdurmaz. Fakat motorun bu şekilde çalışması ise oldukça tehlikeli durumların meydana gelmesine yol açar. Üç faz ile birlikte çalışmaya yönelik üretilen motorlar şayet iki faz ile çalışırsa şebekeden de yüksek akım çekerler.
Yüksek akım ise sargıların ısınmasına yol açtığı gibi kısa devre yapmaya da yol açar. İki faz enerji çeken motorlar dönme işlemini yapmazlar ve buna bağlı olarak da sargılar yüksek oranda ısıya maruz kalarak zarar görürler. Isınmış olan sargıların erimeleri ise kısa devreye yol açacaktır. Bu durum da bilindiği gibi motor arızalanmasına sebep olur.
Motor koruma rölesi ise elektrikli motorları koruma teknolojisi olarak işlevsel ve doğru bir araç olarak öne çıkar. Röle, üç faza sahip motorun herhangi bir sebepten iki faz ile çalışması halinde ve faz gerilim değerinin düşmesi – artması hallerinde devreyi açarak motorun bu şekilde çalışmasını engeller. Özellikle fazlardan kaynaklı olarak motorun bu şekilde çalışıp çalışmadığını anlamak çıplak göz ile mümkün olmadığından rölenin olmadığı hallerde motor ciddi zararlar görebilmektedir.
Söz konusu bu röleler faz koruma rölesi olarak da adlandırılmaktadır. 2 faz ve altında çalışmasını önleyen bu röleler böylece faz dengesizliği, düşük veya yüksek beslenme gerilimi, aşırı ısınma gibi istenmeyen durumların önüne geçer.
Aynı zamanda rölede gerilim dengesizliği sınır değerini ayarlamak da mümkündür. İstenilen sınırın dışına çıkılması durumunda röle yine talep edilen gecikme süresinin sonunda motorun şebekeden kesilmesini de sağlamaktadır. Gecikme süresi özellikle gerilim dengesizliğinin düzelmesinin beklenmesidir, böylece iş aksamaya uğramayarak sürdürülebilir olacaktır. Şayet gecikme süresi kapsamında gerilim düzelirse bu durumda röle devreden çıkarak motorun da çalışmaya devam etmesi sağlanacaktır.
Aşırı Akım, Aşırı Isı ve Diğer Tehlikelerden Motorları Korumak
Elektrik ile çalışan sanayi motorlarının aşırı akım ve aşırı ısı gibi tehlikelere karşı korunması gerekir. Her bir durum iş akışının durmasına yol açacağı gibi aynı zamanda motorun ciddi anlamda zarar görmesine de yol açabilmektedir.
Aşırı akım çekmesi için motorların farklı durumlar söz konusudur. Aşırı akım neden olur diye sorulursa buna;
- Aşırı yüklenme
- Rulman arızalanma durumu
- Sargıların yanması
- Kaplin ayarında bozukluk
- Rotor çubuklarının kopması
- Fazların 3’ten aşağıya düşmesi
- Stator oynamanın meydana gelmesi
- Bağlantı klemenslerinde gevşeklik oluşması
- Su ve nemden kaynaklı rutubet gibi durumlar motorun aşırı akıma girmesine yol açabilir.
Görüldüğü gibi motorlar için aşırı akım pek çok nedene bağlı olarak görülebildiği için bu duruma yönelik motor koruma rölesi ile önlem alınması gerekir. Herhangi bir nedene bağlı olarak aşırı akım meydana gelirse röle devreye girerek bu durumu engelleyecektir.
Aşırı ısı da motorlar da sargılardan kaynaklı olarak meydana gelmektedir. Bununla beraber 3 faz aşağısında çalışmaya başlayan motorlar daha yüksek gerilim çektikleri için bu durum da yine ısınmayı beraberinde getirir. Haliyle aşırı ısınmaya karşı da motor koruma rölesi görevini yerine getirerek motorun zarar görmesini veya çevresine sorun oluşturmasını engelleyecektir.
Bunun yanında aşırı ısıdan korunması için termal sensör ve çeşitli fan sistemleri de kullanılmalıdır. Termal sensörler motorun aşırı şekilde ısınmasını algılayarak böylece çıplak göz ile görülmeyecek ısı seviyesinin anlaşılmasına yardımcı olur. Aynı zamanda bu tarz sensörler otomasyon ile aşırı ısı halinde devreyi kesme özelliğine de sahiptir. Fanlar ve soğutma sistemleri de çalışmadan kaynaklı olarak meydana gelecek ısının düşmesine ve motorun hem daha güvenli hem de verimli çalışmasına yardımcı olmaktadır.
Diğer tehlikelere karşı da motorun korunması için bazı noktalara dikkat edilmesi gerekiyor. Motorların aşırı yük ile çalıştırılması da motor üzerinde ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Bunun yanında toz ve kir gibi dış etmenler motorlara zarar vererek arıza veya tamamen çalışmama gibi durumlara da yol açabilmektedir.
Motorların korunması için alınacak önlemler motorun kullanım alanına, çalışma koşullarına ve güvenlik gereksinimlerine bağlı olarak değişebilir. Motor koruma rölesi başta olmak üzere elektrikle çalışan sınai tip motorların korunması için önlemler alarak hem işlerin daha verimli olmasını hem de ilgili alanda iş güvenliğinin en iyi şekilde gerçekleşmesini sağlayabilirsiniz.
